Interview met expeditiegids en wetenschapper Katja Riedel
De meesten van ons die het geluk hebben om de poolgebieden te bezoeken, doen dat zelden meer dan één keer en we zijn zelden specialisten. De meest enthousiaste reizigers hebben misschien een paar boeken gelezen over de vorming van gletsjers of over historische poolreizigers, maar het zijn meestal onze expeditiegidsen (soms ervaren wetenschappers) die ons de echte primeur geven over deze ijzige omgevingen.
In dit opzicht zijn er maar weinig gidsen beter gekwalificeerd dan Katja Riedel.
Katja is sinds 2011 poolexpeditiegids op zowel de Noordpool als Antarctica. Daarvoor werkte ze meer dan 12 jaar als onderzoekswetenschapper in Wellington, Nieuw-Zeeland, waar ze broeikasgassen in de atmosfeer en in ijskernen bestudeerde. Ze heeft al talloze Arctische en Antarctische avonturen beleefd en haar carrière bestaat er nu in andere reizigers hun eigen avonturen in de poolgebieden te bezorgen.
We hebben Katja een paar vragen gesteld over expeditiereizen en haar eigen ervaringen in dit unieke beroep.
In welke tak van wetenschap heb je gewerkt voordat je poolexpeditiegids werd?
Ik heb 17 jaar atmosferische chemie gestudeerd, waarbij ik kooldioxide in de atmosfeer en ijskernen heb gemeten. Natuurlijk heb ik in die tijd gemerkt dat de kooldioxideconcentraties in de atmosfeer steeds hoger werden - zoveel zelfs dat we om de twee jaar nieuwe kalibratiegassen moesten verzinnen omdat we steeds onze eigen schaal overschreden.
Voor degenen onder ons die al dan niet voor wetenschap zijn gezakt, wat is precies een ijkgas?
Het is een gas dat we gebruiken als standaard, een vergelijkende referentie waarmee we andere gassen vergelijken terwijl we gasdetectoren of analysers ontwerpen. Klinkt dat logisch?
Helemaal, laten we verder gaan. Je zei iets over stijgende kooldioxide niveaus...?
Dramatisch stijgend, ja. Ik zou zeggen dat de wetenschap van vandaag, vooral over broeikasgassen, zeer definitief is. Er is geen twijfel meer mogelijk, in ieder geval niet voor wetenschappers, dat toenemende concentraties broeikasgassen leiden tot temperatuurstijging en klimaatverandering. Wat de onderzoekers nu onderzoeken zijn terugkoppelingen.
Als in, de specifieke impact van deze veranderingen?
Wat gebeurt er als gletsjers smelten en er meer zoet water in de oceanen terechtkomt? Hoe beïnvloedt dat de oceaancirculatie? En vooral, wat zijn de tijdsbestekken voor deze veranderingen? Jaren, decennia? Tot nu toe zijn de veranderingen sneller gegaan dan voorspeld.
Ik durf het niet te vragen, maar kunt u ons een voorbeeld geven?
Bijvoorbeeld, de afname van de omvang van het zee-ijs op de Noordpool gaat veel sneller dan modellen voorspelden. Wetenschappers kijken niet langer naar "of klimaatverandering plaatsvindt" maar naar "wanneer het plaatsvindt". En we zijn er nu heel zeker van dat de temperatuurstijgingen die we zien het gevolg zijn van menselijke activiteiten. Dat was 20 jaar geleden niet zo duidelijk, of duidelijk gezegd.
Voor iemand met jouw achtergrond moet het nogal verbijsterend zijn dat sommige mensen nog steeds denken dat de opwarming van de aarde een hoax is.
Alleen al het horen over het hele hoax-or-reality "debat" doet mijn bloed koken. Er is geen debat. Wetenschappers die zich bezighouden met klimaatwetenschap zijn het erover eens dat klimaatverandering plaatsvindt. Het is alleen een debat voor een paar journalisten en mensen met persoonlijkheidsproblemen.
Als je over het debat leest, moet je goed kijken wie er aan het woord is. Is deze persoon een wetenschapper? Verwijst hij of zij naar peer-reviewed literatuur of alleen maar naar "grijze literatuur", artikelen die geen strenge peer review hebben ondergaan?
Hoe zit het met de mensen die denken dat wetenschappers het gewoon bij het verkeerde eind hebben?
Weet je hoeveel moeite het kost om maar één getal te vinden voor de kooldioxideconcentratie in de atmosfeer?
We gebruikten 12 verschillende kalibratiegassen in een strikte volgorde, gebruikten algoritmen om problemen met instrumenten te compenseren, hielden rekening met de meteorologie van de luchtmassa's en intercalibreerden onze instrumenten regelmatig met collega's over de hele wereld.
En dan is er die hobbychemicus die je vertelt dat de metingen in zijn achtertuin een lagere waarde laten zien en dat onze metingen daarom duidelijk fout zijn. Ik word dus behoorlijk boos als ik met dit soort dingen geconfronteerd word.
Ik hoop dat ik door het geven van lezingen op universiteiten en op schepen wetenschappelijke kennis kan verspreiden, mensen kan laten twijfelen aan de dingen die ze op internet lezen.
Is dit een van de redenen waarom je gids bent geworden?
Ik houd gewoon van het werk. Twee jaar lang heb ik tijdens onbetaald verlof op schepen gewerkt terwijl ik als wetenschapper in Nieuw-Zeeland bleef werken. Maar omdat ik steeds meer reizen maakte, moest ik van mijn instituut kiezen: wetenschapper of gids. Ik denk dat het duidelijk is welke keuze ik gemaakt heb.
Je hebt zeker veel ervaring meegenomen.
Dat denk ik ook. Toen ik voor het eerst solliciteerde als gids voor Antarctica cruises, had ik al meer dan drie jaar op Antarctica gewoond. Ik had veel verschillende regio's gezien, het ijs en het klimaat onderzocht. Ook het geven van lezingen aan universiteiten heeft me voorbereid op het spreken in het openbaar aan boord. Ik kon zelfs enkele van mijn presentaties gebruiken met een paar kleine aanpassingen.
Wanneer bezocht je Antarctica voor het eerst?
Toen ik overwinterde in Neumayer, het Duitse onderzoeksstation. Daar deed ik ervaring op met werken en leven in een koud klimaat. Dat leidde tot verschillende andere wetenschappelijke expedities waar ik de ozon heb gemeten of ijskernen heb geboord. Zeventien jaar later werd ik gids.
Je moet veel herinneringen hebben. Zijn er favorieten?
Veel. Tijdens mijn winter in Neumayer bezochten we regelmatig een Keizerspinguïnkolonie die zich op acht kilometer van onze basis bevond.
Op een bepaald moment in het jaar waren de jonge pinguïns erg nieuwsgierig, dus volgden ze ons tot op een ijshelling waar we uitkeken over het zee-ijs. Een groep kuikens in hun donzige dons stond daar naast ons en keek in dezelfde richting - hun wereld, hun thuis. Dat was heel krachtig.
Een andere keer ging ik de hele nacht langlaufen op het zee-ijs in McMurdo Sound met een laagstaande zon die elk sneeuwkristal deed fonkelen. Als gids herinner ik me een bijzonder bezoek aan St. Andrews Bay tijdens een South Georgia reis, waar de zon net onderging achter de bergen aan het einde van onze landing.
Honderden Koningspinguïnen stonden naast een gletsjerrivier de laatste zonnestralen op hun witte buiken te vangen.
Vind je deze speciale momenten het leukste aan je werk?
Ik vind het leuk om mensen blij te kunnen maken. De directe feedback die je krijgt is een van de hoogtepunten voor mij. Als iemand aan het einde van de dag naar me toe komt en zegt: "Katja, dat was de mooiste dag van mijn leven", dan was het de moeite waard.
Persoonlijk vind ik het natuurlijk geweldig om zo vaak terug te kunnen keren naar deze geweldige plaatsen die veel mensen maar één keer in hun leven kunnen bezoeken. Het is fantastisch om Arctica en Antarctica in verschillende seizoenen en onder verschillende weersomstandigheden te kunnen zien.
Heb je een pool "onbewoond eiland" top drie van plaatsen?
Neko Harbour op het Antarctisch schiereiland, Røde Ø in Groenland en St. Andrews in South Georgia. Als je de kans krijgt om naar een van deze plaatsen te gaan, grijp die dan.