Jan Mayen
Jan Mayen is een 55 kilometer lang vulkanisch eiland in de Noord-Atlantische Oceaan, halverwege tussen IJsland en Spitsbergen. De nog actieve vulkaan, Beerenberg, is 2300 m hoog en domineert het eiland.
Jan Jacobsz May
Het eiland is vernoemd naar Jan Jacobsz May, een Nederlandse walvisvaarder die hier in 1614 aan land ging (hoewel het eiland al eerder was gezien) en een belangrijk walvisvangstcentrum was voor zowel Nederlandse als Engelse walvisvaarders. In de jaren die op zijn bezoek volgden, werden verschillende nederzettingen gesticht. Deze nederzettingen waren meestal alleen in de zomer bemand. Zeven Nederlanders die in 1633-34 probeerden te overwinteren, stierven allemaal door scheurbuik. Toen de walvisvangst ophield, beperkten de moeilijke bereikbaarheid en het slechte klimaat de menselijke activiteiten op het eiland.
Aan het eind van de 19e eeuw werd Jan Mayen bezocht door een Oostenrijkse onderzoeksexpeditie. In het begin van de 20e eeuw vestigden Noorse pelsjagers zich er, waardoor de populatie poolvossen bijna werd uitgeroeid. Toen de pelsjagers actief waren, vestigde Noorwegen een weerstation op het eiland, dat uiteindelijk in 1929 de soevereiniteit opeiste. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het eiland van groot symbolisch belang als het laatste stukje ‘vrij Noorwegen’.
Eerste indruk van Jan Mayen
De eerste indruk die de bezoeker van het eiland krijgt, is er een van een ruig, onherbergzaam landschap, bezaaid met sneeuwvelden, de flanken van de berg Beerenberg geveegd door gletsjers, gescheiden door steile rotswanden. Het weer is onvoorspelbaar: er wordt gezegd dat het 362 dagen per jaar slecht weer is. Er kan hevige regen, wind en mist zijn, maar kort daarna kan de zon doorbreken en wordt de lucht helder. In juni, wanneer onze schepen Jan Mayen bezoeken, is de gemiddelde temperatuur ongeveer 2 tot 3 graden Celsius. In de winter is Jan Mayen vaak omgeven door pakijs en zijn de hellingen van Beerenberg voortdurend besneeuwd.
De vegetatie is schaars, beperkt tot slechts een paar mossen, grassen en een paar bloeiende planten. Maar ondanks de ruigheid en het onherbergzame klimaat heeft het eiland een wilde schoonheid. Aan de kust worden kiezelstranden afgewisseld met duizelingwekkende hoge rotswanden. Op de stranden liggen de oude gebleekte botten van walvissen en de overblijfselen van de walvisstations, terwijl op de rotswanden broedkolonies van grote burgemeesters, noordse stormvogels, drieteenmeeuwen, kleine alken, zwarte zeekoeten, dikbekzeekoeten en papegaaiduikers leven. Eidereenden, noordse sterns, plevieren en andere steltlopers broeden op Jan Mayen en kiezen nestplaatsen op het vlakke land achter de stranden.
Duizend tinten groen
Onder de nog actieve flanken van vulkaan Mt Beerenburg zijn dwergvinvissen, gewone vinvissen en blauwe vinvissen te zien. Maar het meest opmerkelijk is het zwarte zand, verweerd uit vulkanisch basalt, en de kleuren. Veroverd door de natuur, is Jan Mayen nu duizend schakeringen groen, mossen en andere planten hebben het eens kale vulkanische gesteente gekoloniseerd.
