Het arctische roofdier dat de ijsbeer is
Als apex roofdieren staan ijsberen bovenaan de voedselketen van het Noordpoolgebied. Alleen de mens vormt een bedreiging voor deze enorme en majestueuze diersoort. Maar je hoeft maar één blik te werpen om te begrijpen waarom zo veel mensen reizen naar het Noordpoolgebied boeken in de hoop een ijsbeer in het wild te zien.
Hoe ongelooflijk het echter ook is om deze dieren te zien, hun positie aan de top van de voedselketen in het hoge noorden vereist dat we heel voorzichtig zijn als we ons in hun territorium wagen. Daarom hebben we een strikt veiligheidsbeleid als we aan boord gaan van onze Arctische cruises (waar we het aan het eind over zullen hebben), niet alleen voor onze medewerkers en passagiers, maar ook voor de ijsberen.
Toch gaat er niets boven het zien van een ijsbeer in zijn ruige, prachtige thuis. Als je besluit om met ons mee te gaan op een Arctische cruise en het geluk hebt om een ijsbeer in levenden lijve te zien, zijn hier een paar ijsbeerfeiten om die ontzagwekkende ervaring aan te vullen.
Foto door Gareth Lewis-Oceanwide Expeditions
Grootte van ijsberen tussen de geslachten
Hoewel ze de grootste berensoort zijn, is er een groot verschil in grootte tussen mannelijke en vrouwelijke ijsberen. Mannetjes wegen tussen 350 en 800 kg en vrouwtjes tussen 150 en 300 kg. Het gewicht van ijsberen schommelt het hele jaar door, afhankelijk van het seizoen. Vrouwelijke ijsberen kunnen hun gewicht vaak verdubbelen tussen het vroege voorjaar en de late zomer. Ijsberen hebben zich goed aangepast aan het noordpoolgebied, met een kleine kop om warmteverlies te minimaliseren, korte met bont bedekte oren en krachtigere klauwen in vergelijking met andere soorten beren. Ze hebben ook langere tanden en scherpere kiezen die helpen bij hun vleesrijke dieet.
De meest voorkomende prooien van de ijsbeer
Als je aan de top van de voedselketen staat, kun je het je veroorloven om kieskeurig te zijn. Maar ijsberen eten eigenlijk alles wat ze kunnen vangen. Hun favoriete maaltijd is echter zeehond - met name Ringelrobben en Baardrobben. Op het zee-ijs eten ze jonge walrussen, Groenlandse zeehonden, klapmutsen, beluga's en narwallen. Aan land vangen ijsberen rendieren, muskusossen, knaagdieren, jonge zeevogels en vogeleieren. Ze doen zich zelfs tegoed aan de karkassen van aangespoelde walvissen. Tijdens magere maanden hebben ijsberen ook een voorliefde voor ander voedsel dan vlees, zoals bessen, gras en zeewier.
Foto door Tom Curfs-Oceanwide Expeditions
Ijsbeer jachtrituelen
Ijsberen kunnen snel rennen voor hun grootte, maar over het algemeen vertrouwen ze niet op snelheid om hun prooi te vangen. Dat kost te veel energie. In plaats daarvan benaderen ijsberen hun prooi heimelijk, gebruikmakend van de windrichting om te voorkomen dat ze door hun geur worden opgemerkt. Ze jagen vaak bij ademgaten van zeehonden, waar ze uren wachten tot er een zeehond verschijnt en dan toeslaan als die boven water komt. Aan de top van de voedselketen staan betekent slim jagen, niet hard.
Levensduur en voortplanting van ijsberen
In het wild leven ijsberen normaal gesproken 20-30 jaar. Zowel mannetjes als vrouwtjes zijn volwassen als ze vier tot vijf jaar oud zijn. Vrouwtjes krijgen vaak hun eerste jongen als ze volwassen zijn, terwijl mannetjes meestal pas beginnen te paren als ze acht tot tien jaar oud zijn. Van april tot mei vinden jonge mannelijke ijsberen vrouwtjes door hun geur. Dit leidt meestal tot bloedige gevechten tussen concurrerende mannetjes, waarna de winnaars paren met vrouwtjes.
Eenmaal zwanger vertrekken de vrouwtjes om zoveel mogelijk te eten. Eind september graven ze holen in de sneeuw en gaan ze in een soort winterslaap (geen officiële winterslaap, want ijsberen houden geen winterslaap). Ongeveer vier tot zes maanden later baren de vrouwtjes een of twee jongen die twee tot drie jaar bij haar blijven voor ze vertrekken. Ijsbeerwelpen wegen slechts een halve kilo als ze geboren worden, maar groeien snel door het hoge vetgehalte van de moedermelk.
Foto door Rinie van Meurs-Oceanwide Expeditions
Ijsbeer populaties en habitat
Ijsbeeren vormen niet één grote homogene populatie die als een eenheid door het Noordpoolgebied zwerft. In plaats daarvan zijn er groepen ijsberen, "voorraden" of "populaties" genoemd, verspreid over het hele Noordpoolgebied. Sinds de jaren 1960 hebben wetenschappers grondig onderzoek verricht om meer te weten te komen over deze populaties, waarbij ze informatie verzamelden over demografie, populatiegrenzen, bewegingen, grootte, voortplanting en overlevingsparameters. Uit onderzoek is gebleken dat ijsberen niet in grote aantallen leven en dat hun voortplantingsvermogen laag is.
Ijsberen zijn uitsluitend Arctische dieren en leven in het uiterste noorden van Canada, Alaska, Groenland, Rusland en Noord-Europa. We bezoeken enkele van de dichtstbevolkte leefgebieden van ijsberen in Spitsbergen en Franz Josef Land, waar ijsberen uitgestrekte jachtgebieden hebben die "thuisgebieden" worden genoemd. Deze gebieden kunnen zich uitstrekken over enkele duizenden vierkante kilometers, veel groter dan elk ander jachtgebied van beren.
Technologische vooruitgang in het bestuderen van ijsberen
Wetenschappers gebruiken vaak satellieten om individuele ijsberen te volgen en conclusies te trekken over de bewegingen en grenzen van populaties. Infraroodtechnologie is ook nuttig om ijsberen te volgen die onder de sneeuw verborgen zitten. Vliegtuig- en zeetechnologie hebben wetenschappers ook toegang gegeven tot grotere populaties ijsberen dan ooit tevoren.
Om meer te begrijpen over ijsberen en hoe ze beïnvloed worden door het veranderende Arctische milieu, hebben wetenschappers zelfs DNA van ijsberen geïsoleerd uit sporen die in de sneeuw zijn achtergelaten. Volgens het WWF is deze methode van onschatbare waarde voor natuurbeschermingsbiologie, omdat het een minder dure en invasieve manier is om de populatiegrootte en gezondheid van ijsberen te volgen dan eerder gebruikte methoden.
Ijsberen en klimaatverandering
Zowel de ijsberen die je op een Svalbard cruise ziet als hun prooien zijn in de loop der tijd geëvolueerd. Beide zijn afhankelijk van het zee-ijs om te foerageren, te rusten en zich voort te planten. Daarom zijn zowel ijsberen als zeehonden belangrijke indicatoren van de effecten van klimaatverandering op het Arctische milieu. Nu de temperaturen wereldwijd stijgen, worden ijsbeerpopulaties geconfronteerd met bedreigingen die ze nog nooit eerder hebben meegemaakt. Hoewel het nog niet zeker is wat de klimaatverandering precies met de ijsbeer zal doen, geven studies aan dat het een negatief effect op zijn populaties zal hebben.
Waarschijnlijkheid van een ontmoeting met een ijsbeer
We willen ijsberen zien vanaf ons schip, niet als we aan land zijn. Daarom onderzoeken onze gidsen elke landingsplek eerst grondig vanaf het schip, dan vanuit de Zodiacs en dan aan land voordat ze met passagiers aan land gaan. We landen nooit in een gebied waar een ijsbeer is gezien, zowel voor de veiligheid van onze gasten en collega's als voor de ijsberen. Voor meer informatie over het veiligheidsprotocol dat we volgen met betrekking tot ijsberen, zie onze video hieronder.
Fotocredit hoofdfoto: Josh Harrison Photography.