HDS04-19, reisverslag, Spitsbergen - Op zoek naar ijsberen & pakijs

Spitsbergen loste zijn verwachtingen niet in en verwelkomde ons met een nogal ongewoon schouwspel. We hebben allemaal gehoord over deze geïsoleerde Noorse archipel in de Noordelijke IJszee met weinig inwoners, maar in plaats daarvan werden we begroet door een 2300 passagiers tellend cruiseschip uit Duitsland. Het centrum van Longyearbyen vertoonde tijdens de middag van vandaag gelijkenissen met Mallorca. Het was verrassend moeilijk om een pet te vinden, om nog maar te zwijgen van een plaats in een van de weinige restaurants die er waren. Deze ervaring versterkte onze opwinding over de inscheping van de Hondius met als doel om naar meer wilde en ongerepte plekken rond Spitsbergen te varen. We werden opgehaald van het vliegveld en kregen een warm welkom in dit koude oord. De middernachtzon scheen, net als de gezichten van het expeditieteam toen ze ons voor het eerst ontmoetten. Onze bagage werd apart naar het schip vervoerd en daarom genoten de meesten van ons ervan om in het oneindige daglicht door de stad te slenteren. We ontmoetten onze medepassagiers samen met de expeditiespullen op een kleine steiger naast het grote cruiseschip. Nadat de reddingsvesten waren uitgedeeld, werden we voorbereid op ons expeditieavontuur. De eerste zodiac rit naar het schip gaf ons een voorproefje van wat we de volgende dagen konden verwachten. Eenmaal aan boord ontmoetten we onze expeditieleider Jan Belgers in de lounge voor een introductie over de veiligheidsprocedures aan boord, gevolgd door een verplichte veiligheidsoefening waarbij de procedures voor het verlaten van het schip werden geoefend. Tot slot was het tijd om deel te nemen aan ons eerste heerlijke diner aan boord, terwijl we praatten met medegasten en nieuwe vrienden maakten. Na het diner ontmoetten we het hele expeditieteam in de lounge en maakten we kennis met de plannen voor de reis. Wat de plannen voor de komende dagen betreft, hoorden we dat er geen plannen zijn behalve ijs, 'witte pluizige dingen' en ijs en ijs en ijs. Er werd ons verteld dat we spontaan moeten zijn als er nieuwe plannen komen door variaties in de natuur en het weer. De avond eindigde in de bar en rond de belangrijkste machine aan boord - de koffiemachine ;). Er ontstonden nieuwe vriendschappen en ook de eerste ruzies, die gedeeltelijk werden opgelost en afgezwakt door de algehele opwinding onder de meesten van ons. De eerste nacht onder de middernachtzon aan boord ging beginnen. Op naar nieuwe bestemmingen en de wildernis in!

Na een rustige nacht zonder al te veel golven werden we wakker in een mistige omgeving. Het schip maakte goede voortgang vannacht en we waren op weg naar een cruise in Smeerenburg Fjorden. Na het ontbijt moest iedereen naar de verplichte AECO lezing, maar toen de mist net optrok na het ontbijt genoot iedereen van de prachtige omgeving en de Walrussen die op de ijsstromen rond het schip zaten. Dus stelden we de vergadering uit en konden we deze indrukwekkende walrussen goed zien voordat we koers zetten naar de Smeerenburgbreen, of Smeerenburg gletsjer, aangezien "Breen" Noors is voor gletsjer. Om 11.00 uur was er geen ontkomen meer aan en namen alle passagiers deel aan de verplichte vergadering in de lounge. Tijdens de vergadering legde expeditieleider Jan de doelstellingen van AECO uit, wat staat voor Association of Artic Expedition Cruise Operators. Het komt erop neer dat deze organisatie iedereen vertelt wat ze wel en niet moeten doen als ze rond de Noordpool reizen om ervoor te zorgen dat het kwetsbare ecosysteem zo min mogelijk wordt verstoord. Daarom is het belangrijk dat alle passagiers deze informatie krijgen voordat ze het schip verlaten voor een landing of een zodiac cruise. Direct na de vergadering was het tijd voor rubberlaarzen. Dek voor dek werd iedereen opgeroepen om rubberen laarzen op te halen in de laarzenkamer. Het kan soms moeilijk zijn om de juiste maat te vinden, maar uiteindelijk kreeg iedereen een paar dat goed paste. De kleurkeuze was echter voor iedereen een probleem! Na een heerlijke lunch was het tijd voor de eerste echte zodiac cruise in het uiterste puntje van Smeerenburg fjord tussen de eilanden Fugelsongen en Klovingen. Het weer was erg rustig, wat ons een goede gelegenheid gaf om het drijfijs op avontuurlijke wijze te verkennen. Naast de prachtige kleuren en vormen van het ijs zijn we langs de kust van Fugelsongen gevaren. Vanaf het water konden we een van de grootste kolonies Kleine Alken in Spitsbergen zien en genieten van hun natuurlijke gedrag, volledig ongestoord door onze aanwezigheid. De Kleine Alken nestelen tussen de rotsen en keien waar de eieren en kuikens beschermd zijn tegen roofdieren. Een ander hoogtepunt voor de meesten van ons was de waarneming van een kleine groep papegaaiduikers op het water. Nadat iedereen terug aan boord was, verzamelden we ons opnieuw in de lounge voor onze dagelijkse re-cap voor het diner en deze keer ook om onze kapitein, Alexey Nazarov, te ontmoeten. Toen we de dag ervoor uit Longyearbyen vertrokken moest de kapitein op de brug zijn om het schip de haven uit te navigeren, dus na een geweldige eerste dag op deze reis kwam de kapitein ons verwelkomen aan boord en proosten op een succesvolle reis. Jan legde ook de plannen voor de volgende dag uit en we kregen een paar kleine re-caps van Bill en Sara. Bill vertelde over hoe te kijken, zien, denken en doen en Sara legde het verschil uit tussen verschillende zeehonden en hoe ze te identificeren. Het diner werd geserveerd in de eetzaal en toen we allemaal van het hoofdgerecht aan het genieten waren kwam Jan binnen en kondigde de eerste waarneming van een ijsbeer aan. De eetzaal stroomde snel leeg en we kregen allemaal een goede blik op onze eerste beer. Het personeel identificeerde de beer als een jong mannetje dat er gezond en zeer ontspannen uitzag, want hij bleef slapen en strekte zich uit op de ijsplaat waar we hem aantroffen. Toen we allemaal goed hadden gekeken, genoeg foto's hadden genomen en het misschien een beetje koud hadden gekregen, wandelden we terug naar binnen waar we een toetje aantroffen dat naar de lounge was gebracht om van te genieten terwijl we nog steeds in een prachtige omgeving waren. Na het diner werden de lezingen verschoven naar de volgende dag, zodat iedereen de kans had om te genieten van het toetje, de omgeving, een kopje koffie of een drankje van de bar. Wat een prachtige eerste dag!

Na een heerlijke en rustige nacht varen in Smeerenburgfjord, klonk er rond 6.50 uur 's ochtends een luide 'Bing Bong'. Toen de meesten van ons over andere dingen aan het dromen waren, werd er gebeld over een ijsbeer. Dus we moesten ons warm aankleden en naar het buitendek komen om van de prachtige ijsbeer te genieten. De koning van de Noordpool lag niet ver van het schip en keek af en toe naar ons. Het was een bijzondere poolochtend. Sommigen sliepen nog (half), maar we hadden allemaal goed zicht op de ijsbeer terwijl de sneeuw een beetje naar beneden kwam. Alsof we op een kerstkaart stonden. Na de ijsbeer opwinding was het tijd voor ontbijt waarna Jan onze plannen voor de dag uitlegde. Het plan was om in en rond het ijs te blijven en zoveel mogelijk van het buitenlandschap te genieten. Er zouden lezingen worden gegeven en aangekondigd als er bijvoorbeeld door de mist weinig te zien zou zijn. En was de ijsbeer vanochtend onze nummer twee of was het dezelfde als gisteren? We zullen het nooit weten, maar het was goed om hem (weer) te zien. Omdat er vannacht een grote ijsstroom Smeerenburg fjord binnenkwam, was het niet mogelijk om recht naar het noorden te gaan. Dat kostte te veel tijd en het is niet goed om met het schip het ijs in de fjorden te breken. Dus voeren we terug naar Sørgattet en gingen we langs de westkust van Danskøya en Amsterdamøya naar het noorden. Øya betekent eiland in het Noors. Rond 10.30 uur was er een lezing over ijsberen in het Engels door Sara en in het Duits door Tobias. Nu weet iedereen waar hij moet zoeken en hoe een ijsbeer in de kou kan leven. Daarna was het tijd voor een kopje thee en hadden we allemaal een heerlijke lunch. Om 14.00 uur vertelde Jan meer over de plannen voor de rest van de reis. Het is zeker niet mogelijk om verder naar het noorden te gaan vanwege het pakijs. Omdat er buiten niet veel leven te zien was en we af en toe mist hadden, voeren we verder langs de ijsrand naar het westen om zo het continentale plat te bereiken. Omdat het gebied rond de rand van het continentaal plat een opwellend gebied is, komen er veel voedingsstoffen naar de oppervlakte. Daar hopen we meer wilde dieren te zien, zoals zeehonden, walvissen en misschien ijsberen. Vanwege al het ijs rond het schip was het een goed moment om een lezing te geven over het ijs, wederom in het Duits door Tobias en in het Engels door Iain. Na de lezing kwamen we allemaal samen om een groepsfoto te maken op de boeg van het schip. Het was behoorlijk koud, dus daarna was er glühwein en brood en boterpudding met warme vanillesaus op het achterdek om op te warmen. Gecombineerd met een beetje sneeuw en zonneschijn was het allemaal een erg goede/nice/speciale ervaring. Vanwege het erg dikke ijs duurde het lang voordat we de weg naar open water vonden, maar toch was de omgeving prachtig en waren er 's avonds aardig wat zeehonden te zien. Vanwege de extra tijd die we in het ijs doorbrachten besloten we in hetzelfde gebied te overnachten en de volgende dag naar het continentale plat te gaan. Voor het avondeten waren er zoals gewoonlijk verslagen. Na een verhaal van Bill vertelde Andreas ons meer over het clean-up Svalbard project en de problemen met plastic. Szymon legde ook uit hoe we alle trip de tails kunnen krijgen als we thuis zijn. Het was een dag met alles erop en eraan. Sneeuw, mist, zon, ijsberen, walrussen en de eerste Ivoormeeuwen werden gespot. Tijdens het diner zeilde Hondius recht het ijs in. Heel bijzonder om in zo'n omgeving te dineren.

Weer een expeditiedag op het pakijs in het noordwesten van Spitsbergen. We worden wakker in een witte woestijn. Een landschap van zwart, wit en blauw. Wat een gezicht. Jan roept ons na het ontbijt allemaal naar de lounge om te praten over de plannen voor vandaag en de rest van de reis. De plannen zijn gewijzigd en we hopen over twee dagen naar het prachtige Hornsund fjord te varen. Maar voor vandaag staat er iets speciaals op het programma. Een landing op het zee-ijs. Iedereen stapt van het schip en kan een paar meter over het ijs lopen. Wat een verbazingwekkende gedachte. Kapitein Alexey probeert een geschikte ijsschots te vinden en naast Hondius aan te meren. Na verschillende pogingen stelt hij de landing uit tot na de lunch omdat hij eerst een nieuwe ijsschots moet vinden. Maar ook na de lunch is het geluk niet aan onze zijde. Al het ijs waar het schip probeert aan te leggen, breekt in kleine stukjes langszij het schip, waardoor een landing te riskant wordt en we helaas moeten afzien van onze moedige plannen. Maar er duikt iets beters op (letterlijk). Recht voor het schip is een dwergvinvis gezien. Er zijn maar weinig momenten dat de eetzaal zo snel leegloopt en normaal gesproken hebben die te maken met de ontmoeting van gele pluizige dieren. Maar zodra we op de buitendekken aankomen, zien we niets. Nou ja, niet helemaal. Er is ijs en er is water, maar geen spoor van een dier. Gewoon niets. Dwergvinvissen zijn zeker niet de makkelijkste om te zien en duiken meestal meteen weer weg en zo komt het dat hij weg is zonder dat de meesten van ons er ook maar een glimp van hebben opgevangen. Enigszins teleurgesteld beginnen we terug naar binnen te gaan. Geen walvis, geen beer. Wat doen we hier? Weer een mededeling. Er is een walvis gezien. Een Groenlandse Walvis. Dit is iets bijzonders. Ooit zwierven er tienduizenden Groenlandse Walvissen in de wateren rond Spitsbergen (schattingen geven aan dat er ongeveer 60.000 Groenlandse Walvissen in de wateren rond Spitsbergen leefden), maar toen begon de walvisvangst in het begin van de 17e eeuw en na een intensieve walvisvangst waren de Groenlandse Walvissen vrijwel uitgestorven op Spitsbergen en dat bleef zo in de daaropvolgende eeuwen. De afgelopen decennia zijn er slechts enkele zeldzame waarnemingen gedaan. En nu dit, een Groenlandse Walvis in de verte, langzaam zwemmend tussen de ijsschotsen. Opduikend en dan weer duikend. Adam moet zijn lezing over vergeten ontdekkingsreizigers een paar keer uitstellen omdat de Groenlandse Walvis in de loop van de middag blijft opduiken. En aan het eind van de middag moet zelfs de dagelijkse samenvatting worden uitgesteld tot na het diner, omdat er nu vier tot vijf Groenlandse Walvissen in de buurt van het schip zwemmen. Ze duiken en laten hun staart zien. Wat een ongelooflijke ervaring. Een ervaring die alleen wordt overtroffen door Mikels roep "Het is etenstijd". Weer een heerlijk diner op Hondius. Maar ook tijdens het diner duiken de boegkopmuren op en tijdens de after-dinner recap worden nog meer boegkopmuren in de oceaan gezien. In totaal zagen we tussen de 15 en 20 boegkopmuren, een extreem zeldzame ontmoeting, aangezien de huidige populatie in het water van Spitsbergen op ongeveer 300 wordt geschat. Wat een geluksdag hadden we.

We werden om 5:30 uur gewekt door de brug omdat ze een mooie groep Beluga's hadden gezien die heel dicht bij de kust de fjord in gingen. Het enige wat we eerst konden zien waren een paar gele ruggen die vlak bij het strand uit het water staken en het leek erop dat ze hun lichaam over de kiezels wreven om hun dode huid af te werpen. Beluga's worden de kanaries van de zee genoemd vanwege hun mooie gezang onder water. Van wat Jan ons vertelde, is de populatie op Spitsbergen relatief stil. Ze worden vaak gezien in de fjorden. Toen we verder de fjord in gingen, zagen we een paar ongrijpbare Dwergvinvissen. Maar toen zagen we een andere groep beluga's aan de andere kant van de fjord. Deze groep was veel groter en bestond waarschijnlijk uit zo'n 150 individuen. Het was een genot om ze langzaam langs de kust te zien zwemmen met hun slagen mooi tegen de zon. Toen we verder gingen, kwamen we in de Krossfjorden en gingen we op zoek naar ijsberen. We gingen helemaal naar de bodem van de fjord en observeerden de Lilliehookbreen in al zijn glorie, vooral met de prachtige zonnestralen erop. Het duurde niet lang voordat Jan weer een groep beluga's ontdekte die aan de rand van de gletsjer zwommen. Na een mooie observatie van de gletsjer en het landschap gingen we terug de fjord uit en vonden een paar Dwergvinvissen die aan het eten waren. Sara en Tobias gaven allebei een lezing over ijsberen, respectievelijk in het Engels en Duits. Daarna gingen we richting Kongsfjorden waar we een landing wilden maken. Beide groepen passagiers gingen aan land op twee verschillende stranden die ongeveer een kilometer uit elkaar lagen. De plek heet Blomstrand halvoya waar vroeger het Mansfield-kamp was gevestigd op zoek naar marmer. We genoten van het prachtige landschap met deze piramidevormige bergen rond de fjord en alle passagiers waren bezig met wandelingen van verschillende lengtes. Terug op de boot luisterden we naar de verslagen over Groenlandse Walvissen door Sara en over kunst door Bill. Terwijl we aan het eten waren, voer het schip de fjord uit richting het zuiden. De meesten van ons waren nog steeds op zoek naar ijsberen en walvissen. Na het diner gaf Dr. Spitzenberger een lezing over de verschillen en overeenkomsten tussen Arctica en Antarctica. Veel passagiers bleven tot heel laat op de brug om naar walvissen te scannen omdat we een prachtige middernachtzon hadden.

De dag brak aan voor de machtige Hondius terwijl hij door de ingang van Hornsund voer, een van de mooiste fjorden van de archipel. Ondanks dat de zon haar uiterste best deed, hadden de wolken de overhand. Gelukkig waren de wolken hoog genoeg om ons een uitstekend zicht te geven op de indrukwekkende scherpe bergen en hun gletsjers in deze prachtige fjord. We konden zelfs de hoogste berg van Zuid-Spitsbergen zien: de zeer steile Hornsundtind van 1431 m! Het plan voor de ochtend? Zodiac cruise in Burgerbukta, om dichter bij de gletsjers te komen en zo de kleine details in het ijs te kunnen bekijken. Een voor een gingen de zodiacs te water en de chauffeurs stonden te popelen om de eerste Hondius-schelpdeur uit te proberen - een fantastische uitvinding die het instappen voor iedereen gemakkelijker en comfortabeler maakt. Niet al te lang daarna lieten de zodiacs moeder Hondius in alle richtingen achter zich als kleine spinnetjes die de rug van grote mama verlieten. 100 jaar geleden was Burgerbukta volledig bedekt met ijs, maar de terugtrekkende gletsjers Paierlbreen en Mühlbacherbreen maakten er twee aparte baaien van die beide Burgerbukta werden genoemd. De westelijke tak was vol krakend ijs en blauwe ijsbergen - een symfonie van geluiden en indrukken! Drieteenmeeuwen vlogen boven en langs het ijs terwijl zodiacs zich door het ruwe ijs naar de gletsjeraanzet begaven. Tobias en Andreas waren in hun element, want de geologie van deze fjord is ook heel spectaculair met mergel en leisteen die in elkaar overgaan en roestige watervallen die ontstaan door het ijzergehalte in de rotsen. Terug op het schip stond de lunch al op ons te wachten. In de namiddag bracht de kapitein de Hondius zachtjes in de Brepollen - een brede baai met een bijna volledig gletsjerkust die wordt gevormd door zowel de Horn- als de Storbreen, terwijl gidsen en gasten de kusten afspeurden op zoek naar Ijsberen. Hoewel we geen beren zagen, was het landschap adembenemend. De zon heeft zich een weg door de wolken gevochten en de gletsjerfronten openen een prachtig landschap voor ons. Het was moeilijk om te stoppen met genieten, maar uiteindelijk was het tijd om naar het westen af te buigen en weer richting de ingang van Hornsund te gaan. Jan gaf ons de plannen voor de volgende dag, gevolgd door Andreas met historische foto's van de terugtrekkende gletsjers in Hornsund en Marcel die sprak over Hondius - nee, niet het schip, maar de cartograaf. Net toen Michael ons voor het avondeten riep, werd er een Bultrug voor het schip gezien. Het liet een paar keer mooi zijn staart zien voordat we besloten het te laten voor wat het was en door te gaan naar een van de fantastische diners van de chef en de lezingen over gletsjers door Andreas en Lawrence daarna. De lezingen haalden het einde niet want we kwamen aan bij de rand van de shelf en daarmee in een walvis bonanza! Eerst hadden we een paar close encounters met meer Bultruggen voordat twee Blauwe Vinvissen in beeld kwamen en erg geïnteresseerd leken in Hondius. Ze kwamen heel dicht bij de boeg en lieten hun staart zien. Wat een fantastische afsluiting van de dag!

We werden zachtjes wakker door de doffe tonen van Jan's wake-up call, een inmiddels vertrouwd ochtendritueel. Jan liet ons weten dat het heerlijk weer was buiten; zonneschijn, blauwe lucht en nauwelijks een zuchtje wind. Toen we uit onze ramen gluurden, werden we begroet door een prachtig uitzicht op bergen en gletsjers, allemaal perfect weerspiegeld in de diepe, zilveren zee Forlandsundet. Tijdens het ontbijt voer Hondius de St. Jonsfjord binnen en we stoomden zachtjes naar een positie ongeveer halverwege deze serene kleine inham aan de westkust van Spitsbergen. Na het ontbijt ontmoetten we elkaar voor een snelle briefing en niet lang daarna stapten we in de zodiacs, op weg naar een landing op de toendra van de St. Jonsfjorden. Met rustig weer en een kalme zee konden we aan boord gaan door de schelpdeuren in de zijkant van de Hondius; we stapten rechtstreeks in de zodiacs. We maakten twee landingen; één groep ging naar de noordkust en de andere naar de zuidkust. Op beide plaatsen zagen we rendieren, Arctische jagers, drieteenmeeuwen, noordse stormvogels en nog veel meer. Verscheidene grote ijsschotsen dreven lusteloos door de fjord en we zagen zeehonden het beste maken van de laatste paar dagen van deze beschutte plek voordat het zou bezwijken onder de zomerzon. De oevers van de fjord vertoonden de eerste tekenen van de korte Arctische zomer; kleine kleurvlekjes bezaaiden de toendra terwijl de eerste bloemen zich begonnen te openen en we brachten een paar heerlijke uren door om er tussen te dwalen. Een paar groepen pauzeerden rustig; ze namen de tijd om de bezienswaardigheden en geluiden van de hooglanden te waarderen in een paar momenten van Arctische stilte. Dit landschap kan zo vijandig zijn, maar vandaag was de fjord perfect stil, de kreten van drieteenmeeuwen in de verte en de uitademingen van een foeragerende zeehond waren het enige dat de rust verbrak. We waren net op tijd terug bij het schip voor nog een uitgebreide lunch en terwijl we kletsten ging de Hondius voor anker en op weg naar Poolepynten, ons doel voor de middag. Hier splitsten we ons op in groepen en landden we op de glooiende kiezelsteiger. We zwierven tussen het drijfhout en leerden dat het meeste afkomstig was uit de boreale bossen van Siberië. Deze rondzwervende boomstammen kunnen jaren hebben doorgebracht tussen het geteisterde pakijs voordat ze uit de ijzige klauwen van de Noordelijke IJszee werden bevrijd en op deze afgelegen Arctische kusten aanspoelden. In kleine groepjes liepen we voorzichtig naar de punt van Poolepynten. Met gedempte stemmen en zachte bewegingen naderden we een zacht zuchtende massa roodbruine lichamen; meer dan honderd Walrussen lagen op het strand en dommelden vredig in de warme middagzon. We zagen ze sluimeren en verteren, velen in een houding van totale overgave; flippers en slagtanden staken in het zand of over elkaar heen gedrapeerd, schijnbaar zonder zorgen in de wereld. Aan het eind van de middag waren we allemaal weer aan boord en gingen we naar de lounge voor de gebruikelijke samenvatting. Maar deze keer, en onze laatste keer, werden we begroet met een glas champagne en kregen we gezelschap van kapitein Alexey. We proostten op een geslaagde reis; op een week van verkenning, van etherische ijslandschappen, prachtige fjorden, het steeds veranderende Arctische licht en een overvloed aan verrassingen van wilde dieren.

Het is eindelijk tijd om afscheid te nemen. Op Hawaï zeggen ze 'zeg nooit vaarwel, maar altijd hallo', op Spitsbergen zeggen we niets - Noren zijn meestal niet bijzonder spraakzaam. We hopen jullie echter weer te zien in het noorden of zuiden of ergens daar tussenin... op naar nieuwe horizonten! Namens iedereen aan boord bedanken we jullie voor het reizen met ons en wensen we jullie een veilige reis naar huis!