OTL02-18, reisverslag, Fair Isle, Jan Mayen, Spitsbergen Noord-Atlantische Odyssee - Walvissafari

Noordwaarts ho! Na te zijn opgehaald bij het station in Vlissingen bereikten we na een busreis door het Nederlandse platteland de haven. We vonden ons schip Ortelius langs de pier met het andere Oceanwide schip Plancius vlakbij in het droogdok. Vanaf ongeveer 16.00 uur begon het inschepen aan boord van de Ortelius en we werden al snel ingecheckt door onze hotelmanager en zijn assistent, Sebastian en Lilian. Onze bagage had zijn weg naar onze hutten al gevonden, dus we hadden wat vrije tijd om uit te pakken en ons te installeren. Kort daarna verzamelden we in de collegezaal om welkom geheten te worden door de hotelmanager, maar ook om de verplichte veiligheidsbriefing bij te wonen, gevolgd door een veiligheidsoefening. Met onze grote oranje reddingsvesten aan verzamelden we ons in de bar en gingen we naar het bovendek voor een kijkje in de reddingsboten. Onze reis en daarmee het Arctische seizoen van Ortelius begon met de verplichte kalibratie van het magnetische kompas van het schip. Al snel na het maken van de nodige cirkels waren we op weg naar onze eerste bestemming, Aberdeen, we voeren de haven uit, passeerden de stranden van Vlissingen en zeilden de Noordzee op. De vogelaars hadden hun positie aan de boeg ingenomen en verzamelden de eerste waarnemingen.

Onze nachtelijke overtocht was erg rustig en kalm en iedereen rustte goed uit na een erg drukke dag. De vogelaars waren al vroeg aan dek en er werden een paar zeevogelsoorten gezien. Om 09.00 uur werden de laarzen uitgedeeld en om 10.00 uur gaf Bill zijn lezing; een introductie tot Schotland. Het was bewolkt maar tegen lunchtijd verscheen de zon en tegen de middag was het behoorlijk warm. Dat is niet altijd het geval hier aan de Noordzee! Er stond een licht briesje maar ook dat verdween en het was mogelijk om comfortabel aan dek te zijn. Om 16.00 uur hadden we onze verplichte veiligheids- en natuurrichtlijnenpresentatie. Gedurende de dag en avond werden meer zeevogels gezien en ook een Dwergvinvis. Voor het avondeten verwelkomde kapitein Mika ons aan boord met een toast - en nam tegelijkertijd afscheid van de passagiers die in Aberdeen zouden vertrekken - en onze expeditieleider Jan lichtte ons in over onze activiteiten in en rond Aberdeen op zondag.

De Ortelius naderde Aberdeen vroeg in de ochtend met redelijk weer en ontdekte dat het schip door de havencontrole was verzocht om tot na 12.30 uur stand-by te blijven vanwege uitzonderlijk laag water bij de havenmond. Gelukkig zijn sommige van de in de Cromarty Firth levende populatie van bottle-nose dolfijnen regelmatig in dit gebied en bleken ze tot onze grote vreugde rond het schip te huppelen. Zodra het schip was aangemeerd, gingen we snel door de paspoortcontrole op de kade en vervolgens aan boord van de twee bussen voor een snelle architecturale rondleiding onder leiding van Bill uit Aberdeen voordat we noordwaarts gingen naar het RSPB vogelreservaat bij de Ythan riviermonding. Daar gingen we van boord en waren we vrij om over de enorme zandduinen bij de riviermonding te wandelen om de enorme populatie eidereenden, verschillende sterns enz. te bekijken en te fotograferen. Voor velen was het hoogtepunt echter de ongewone aanblik van duizenden gewone en grijze zeehonden die rustten op het strand aan de noordkant van de rivier en van de honderden dobberende koppen zeehonden die stroomopwaarts dreven met het opkomende tij. De bussen keerden terug naar de haven van Aberdeen via de strandpromenade en stopten bij de havenmond zodat de passagiers de smalle straatjes en de schilderachtig versierde huizen van het oude vissersdorpje 'Fittie' [ook bekend als 'Foot Dee'] konden verkennen. Hoewel de tijd helaas kort was, vond iedereen de excursie zeer de moeite waard. Toen de Ortelius de haven verliet voor de nachtelijke reis over open zee naar Fair Isle, voerden dolfijnen nog een laatste optreden op om de fotografen in verrukking te brengen.

De meeste passagiers die van vogels en zeedieren houden, waren al vroeg op pad op deze mistige ochtend toen we dichter bij Fair Isle kwamen. Om 9 uur arriveerden we op de favoriete beschutte noordoostelijke locatie voor een landing met de zodiacs. Helaas bleek dat de zeestroming, de wind en het getij een te delicate combinatie waren en dat een landing - en vooral de terugweg naar het schip aan het eind van de middag, wanneer de wind naar verwachting zou toenemen en naar het noorden zou draaien - te riskant zou zijn. Daarom besloten kapitein Mika en expeditieleider Jan om plan B in werking te stellen: Mousa ('Mossy island' in het Oud Noors) zou het worden, een eiland van de Shetlands dat een bijzondere plek is en ook een RSPB natuurreservaat. Na een zeer interessante lezing van Christophe over zeevogels (vooral die van de Noordpool en Antarctica) en een korte toespraak van Bill over ons verblijf op Mousa, ging de Ortelius voor anker voor het onbewoonde eiland en begonnen het expeditieteam en de bemanning met de zodiac-operaties. We werden naar de kust gebracht waar we via een pad konden rondlopen op het kleine eiland. Naast de wilde dieren - zeehonden, een grote verscheidenheid aan vogels en een kleine hoeveelheid schapen - omvat Mousa de archeologische site van Mousa Broch, de best bewaarde toren uit de ijzertijd, gebouwd van Oudrood Devoon zandsteen dat goed te zien is op alle rotsstranden rond Mousa. De opvallende stenen muren en de elf oude woningen (bewoond van 1794-1853) waarvan we de overblijfselen konden zien, zijn ook gemaakt van de lokale stenen. In de namiddag waren de deining en de stroming aanzienlijk toegenomen, zodat de loopplank van de Ortelius een beetje een uitdaging was, maar de ervaren zodiacbestuurders slaagden erin om iedereen weer veilig aan boord te krijgen. In de recapitulatie lichtte Jan ons in over morgen en vertelde Bill over de verschillende manieren om onze unieke reis te beleven - terwijl we al richting Jan Mayen voeren, dat ongeveer 1.300 km van Mousa ligt.

Onze eerste dag op zee richting Jan Mayen nadat we Mousa, het kleine eiland in de Shetlands, hadden verlaten, begon met een heldere hemel en een warme lentezon. Wat nog fascinerender was, was dat we een groep orka's konden zien, waarvan er een paar heel dicht bij het schip kwamen - een geweldige waarneming zo vroeg in de ochtend! Om 10.00 uur gaf Christophe deel twee van zijn lezing over zeevogels. Na de lunch zagen we een kleine groep Noordelijke tuimelaars. Ze kunnen tot 10 meter lang worden en tot 7,5 ton wegen. In de namiddag gaf onze Expeditieleider Jan een zeer gedetailleerde lezing over orka's. Bijna aan het einde werd er omgeroepen dat er meer walvissen waren gezien. Binnen een paar seconden waren we allemaal buiten om te proberen die enorme groep Langvinnige grienden te lokaliseren. Deze walvissen hebben hun naam te danken aan het geloof dat er een 'piloot' of leidend individu in hun groepen was. Rond 16.30 presenteerde Mick zijn lezing 'Het privéleven van de jan-van-gent' waar we veel te weten kwamen over deze verbazingwekkende en onderschatte vogels. In hun samenvattingen gaven Mick en Sandra ons meer informatie over de walvissen die vandaag waren gespot en over Abraham Ortelius, de man naar wie ons schip is vernoemd.

Kort na het ontbijt passeerden we de magische lijn van 66 ̊ 33ˊN die de poolcirkel definieert. We waren nu in het land van de middernachtzon - er zal een paar maanden geen duisternis zijn tot eind augustus. Om dit te vieren werden we getrakteerd op een 'speciale' warme chocolademelk op het voordek en de bemanning van de brug liet zelfs de scheepshoorn klinken! Aad opende de presentatiesessie met een introductie over Jan Mayen. De zee was nog steeds kalm dus we boekten goede vooruitgang. Na de lunch gaf Sandra ons geweldige tips om onze fotografievaardigheden te verbeteren. Na een korte koffiepauze kwamen we allemaal weer samen in de collegezaal om te luisteren naar onze geoloog Benjamin die alle geheimen van de met sneeuw en ijs bedekte vulkaan Beerenberg op Jan Mayen onthulde. De recap was levendig zoals gewoonlijk en niet alleen vanwege Raquels heerlijke cocktails. Het Expeditieteam behandelde verschillende onderwerpen en na het diner was het tijd voor onze dagelijkse documentaire in de collegezaal. Later op de avond gingen velen van ons tot laat op zoek naar walvissen, wat een redelijk geslaagd avontuur was want er werden enkele Noordelijke tuimelaars op afstand gespot. Toen was het tijd om naar onze kooien te gaan voor een goede nachtrust.

S Nachts waren de golven hoog, maar 's ochtends nam de windsnelheid af en naderden we Jan Mayen in alle rust. Wolken en mist beperkten het zicht, maar duizenden vogels passeerden ons schip op weg van en naar hun huis op het eiland. Ze hebben geen GPS-ontvangers nodig om te navigeren! We rondden het zuidelijke puntje van het land en het zicht verbeterde snel. Het spectaculaire landschap van deze zeer afgelegen Noorse buitenpost openbaarde zich. Rode, grijze, groene, zwarte en bruine kliffen met sneeuwvelden verschenen en toen we verder noordwaarts reden, rees de legendarische Beerenberg vulkaankegel boven de mist uit. Ortelius werd gepositioneerd in Kvalrossbukta. De verkenningsboot ging de omstandigheden aan wal beoordelen waar grote golven op de stranden 'dumpen'. De commandant van de basis was aan land en de zodiac van de verkenner maakte een landing. Er werd besloten om de operatie af te blazen en toen de zodiac probeerde te vertrekken, werd hij breed geraakt door een grote golf. De zeven medewerkers aan wal werkten hard om de boot in de zware branding vast te houden. Terwijl we wachtten tot de omstandigheden verbeterden, heerste er een ontspannen sfeer op Ortelius, waar het warm en zonnig was. Mick gaf zijn presentatie 'Het privéleven van de papegaaiduiker', de vogelaars namen hun posities in en noteerden veel nieuwe soorten, en iedereen genoot van een geweldig uitzicht op Beerenberg. Uiteindelijk werden de zeven stafleden teruggebracht naar het schip door de bekwame crewchauffeurs die hard werkten in de nu nog hogere wind en golven. Daarna zetten we koers naar het poolijs. We zagen nog meer zeevogels en verschillende tuimelaars - een goed einde van een uitdagende dag voor onze kapitein, bemanning en personeel.

De dag brak aan en we werden wakker met het geluid van water dat tegen de romp sloeg terwijl de Ortelius noordwaarts voer. De wind was redelijk sterk vroeg in de ochtend (NNE kracht 6) maar nam geleidelijk af tot een constante NNE kracht 5. Het regende en het zicht was slecht door de dichtgetrokken mist. Het regende en het zicht was slecht door de dichte mist, alleen de dappere vogelaars waren aan dek. Andere meer verstandige types lazen, ontspanden en wisselden verhalen uit. Bill gaf een interessante lezing - 'Whaling and Sealing in the Arctic', echt een verhaal geïllustreerd met foto's van de omgeving, vroege foto's van de walvisvaart en dramatische verhalen en gruwelijke statistieken over de dood en vernietiging van dieren, mensen, schepen en bedrijven toen mensen probeerden de rijkdommen van deze Arctische wateren te exploiteren. s Middags was er weer een uitstekende avondvullende lezing, dit keer door een medepassagier van ons, Herman Sips: the Ice Whale' is een verslag van een project om meer informatie te krijgen over de Groenlandse Walvis. Deze walvis staat bekend om het produceren van de meest complexe geluiden in het dierenrijk, maar er is weinig bekend over zijn broedgewoonten. Het project bestond uit het ontwerpen en bouwen van een speciaal vaartuig om in het ijs voor de kust van Groenland te drijven met onderzoekswetenschappers aan boord om informatie te verzamelen over de walvis en het ecosysteem van het drijfijs. S Avonds sneeuwde het en de wind nam af tot windkracht 3 - je kreeg het gevoel naar het noorden te gaan naarmate het avondlicht langer werd. Waarnemingen waren beperkt, geen zoogdieren en geen bijzondere vogels, alleen Noordse Stormvogels, Grote Mantelmeeuwen, een paar Brunnich's zeekoeten, Zwarte Zeekoeten en Kleine Alken. Morgen het pakijs!

Vanochtend zag er niet veel uit - behalve het ijs. In dichte mist en onder een bewolkte hemel betraden we de uitgestrekte witte platen voor ons. Maar net na de lunch hadden we een bijna heldere hemel boven ons, de eindeloze zee in alle richtingen bedekt met ijs. De temperatuur op het buitendek bereikte -0,5°C, wat bijna aanvoelde als een cruise in de Middellandse Zee plus pakijs. We voeren langzaam over het ijs naar het westen en duwden de ene na de andere ijsschots opzij terwijl we probeerden allerlei wilde dieren te spotten. Eerder was er al een enorme donkere worst op het ijs te zien: een Baardrob. Zijn kleine kop en lange snorharen zijn kenmerkend, en de zeehond bleef ons aandachtig aanstaren terwijl Ortelius langzaam dichterbij kwam. Van tijd tot tijd zagen we groepen Ivoormeeuwen rond ons schip. Deze volledig witte, prachtige vogels zijn door hun verenkleed erg moeilijk te herkennen op en in pakijs. Een Ringelrob vermaakte ons een hele tijd door speels naast de boeg van het schip te zwemmen, boven te komen, naar ons te kijken en weer onder te duiken. Toen om 18.30 uur de dagelijkse recap begon, hadden Bill, Aad en Christophe presentaties voorbereid over verschillende onderwerpen, maar de recap werd slechts een paar minuten later afgelast - een van onze Nederlandse vogelaars had een Ijsbeer gezien! Binnen enkele seconden was de bar leeg, iedereen haastte zich naar de buitendekken (of naar hun hutten om een camera te pakken) terwijl de kapitein de Ortelius in de richting van de beer draaide. Hier stonden we dan, in het pakijs wat op zich al een heel gezicht is, op het punt om het gevaarlijkste roofdier op aarde tegen te komen. De beer zwierf langzaam over het ijs en besloot toen om even naar Ortelius te kijken voordat hij zijn weg vervolgde. Het leek een jong dier te zijn, en daarbij is het altijd moeilijk te zeggen of het een mannetje of een vrouwtje is; alle zichtbare kenmerken wezen op een vrouwtje (maar we weten het nog steeds niet zeker). Een beer! Het hele schip gonsde van opwinding. Na deze geweldige waarneming was het eindelijk tijd om uit te rusten toen de hotelafdeling ons uitnodigde voor een heerlijke Arctic BBQ. Tafels en banken waren klaargezet op het helidek, en omringd door talloze ijsschotsen genoten we met volle teugen van het heerlijke eten en de nog lekkerdere glühwein. Op de beer!

Vanochtend werden we wakker midden op zee tussen het 'West-ijs' van Oost-Groenland en de archipel van Spitsbergen. De lucht was bewolkt met een beetje regen, dus het was de perfecte timing om Bill te vergezellen voor zijn lezing 'Paintings of the Sea - The Meanings of the Sea in Paintings'. In deze geweldige lezing gaf onze favoriete Schot uitleg over schilderijen van de 11e eeuw tot nu. Na de lunch verzamelden we ons allemaal in de collegezaal waar Jan ons belangrijke informatie gaf over de veiligheid van Ijsbeer aan wal, aangezien we binnenkort het rijk van de Koning van het Noorden zouden gaan verkennen. Dit werd gevolgd door nog een zeer goede lezing over Spitsbergen door Aad. Het was zeker tijd om meer te leren over de plaats die we morgen zouden bezoeken! Later in de middag kregen we meer informatie over Spitsbergen en het klimaat door Szymon. Onze klimaatexpert legde uit waarom de poolgebieden extreem gevoelig zijn voor de opwarming van de aarde. In de recapitulatie van vandaag vertelde Bill ons alles over de kombuis en het keuken- en restaurantteam aan boord, Aad vertelde over scheurbuik tijdens de vroege ontdekkingsreizen en Christophe liet ons kennismaken met de prachtige Ivoormeeuw. Toen was het weer tijd voor een heerlijk diner, want Ortelius maakte goede voortgang naar het oosten. Sommigen van ons gaven de voorkeur aan een goede nachtrust, anderen gingen naar de bar voor een laatste drankje!

Nadat we 's nachts de wateren van Spitsbergen waren binnengevaren, voeren we vanochtend noordwaarts in Forlandsundet. In de mist konden we de kustlijn van Prins Karls Forland aan bakboord nauwelijks onderscheiden, en toen we aankwamen bij de zanderige landtong van Poolepynten leek het alsof er niemand thuis was bij deze walrus-haul-out. Wat een aangename verrassing toen we de hoek omkwamen en een hoop bruine worsten tegen elkaar opgestapeld zagen liggen, slechts af en toe met een beweging aangevend dat ze inderdaad leefden! We splitsten ons op in twee groepen en gingen aan wal om de charismatische 'tandwandelaars' te bekijken (en te ruiken), en sommigen van ons konden er geen genoeg van krijgen! Ondertussen was de motregen opgehouden, kwam de zon tevoorschijn en verwonderden we ons over de aanblik van de kustlijn van Spitsbergen met zijn besneeuwde bergen en enorme gletsjers die naar de zee stromen. Tijdens de lunch en in de namiddag voer Ortelius Isfjorden binnen alvorens af te buigen naar Ymerbukta. Daar gingen we weer aan boord van de zodiacs voor een mooie tocht over het snelle ijs voor de gletsjer. Verscheidene zeehonden lagen op het ijs en in een nabijgelegen ondiepe baai vonden we zwermen Eidereenden waarin zich enkele van de ongrijpbare Koningseideren schuilhielden. Het licht op het landschap had een etherische kwaliteit en we genoten met volle teugen van onze rustige momenten in de zodiac. Veel te snel was het tijd om terug te keren naar het schip om te ruilen met de andere groep ... en om eindelijk op tijd te zijn voor het afscheidsdiner! Daarna ontmoetten we elkaar in de bar met de kapitein en het Expeditieteam voor een toast op onze bijzondere reis. Toen we onze rubberlaarzen en zodiac zwemvesten inleverden, voelde het alsof de reis inderdaad ten einde liep - het avond- en zonsonderganglicht was o zo rustgevend ..

Wat een avontuur was het geweest dat nu ten einde liep - vanuit Vlissingen of Aberdeen waren we helemaal tot aan de Noordpool geraakt! In de vroege ochtenduren voer de Ortelius richting Longyearbyen. Na een laatste nacht in onze hut, die als thuis was gaan voelen, was het tijd om verder te gaan. We zetten onze bagage zoals gevraagd in de gangen, zodat de bemanning het voor ons van het schip kon halen. Na een laatste wake-up call en een laatste ontbijt aan boord, was het tijd om afscheid te nemen. Afscheid van ons schip en haar bemanning en personeel, en van onze nieuwe vrienden. Er werden afspraken gemaakt om contact te houden en er werd afscheid genomen. We konden terugkijken op een buitengewone reis en we hadden allemaal veel herinneringen aan wilde dieren en spectaculaire landschappen tijdens onze dagen op zee, Zodiac-cruises en landingen aan wal. Uiteindelijk leverden we de sleutels van onze hutten in, haalden we onze bagage op van de pier en gingen we op weg naar de stad of naar het vliegveld voor onze verdere reis. Mogen we elkaar ooit nog eens ontmoeten! We danken jullie allemaal voor jullie gezelschap, humor en enthousiasme tijdens dit opmerkelijke avontuur. We hopen jullie in de toekomst weer te zien, waar dat ook moge zijn! Totale afstand gevaren: 2.184 zeemijl Namens Oceanwide Expeditions, kapitein Mika Appel, expeditieleider Jan Belgers, hotelmanager Sebastian Duma en alle bemanningsleden en medewerkers, was het een genoegen om met jullie te reizen.